Innovatie & veranderingWaarderend onderzoek
In een Noord-Hollandse gemeente met meerdere dorpskernen zagen vrijwilligersorganisaties én de lokale overheid hoe het steeds moeilijker werd om mensen te vinden die zich duurzaam vrijwillig willen inzetten. Besturen dreigden leeg te lopen, de animo voor structurele inzet nam af, en het enthousiasmeren van jongeren bleek een uitdaging. Tegelijk was iedereen doordrongen van het belang van vrijwilligerswerk voor de leefbaarheid in de dorpen.
De projectleider van de gemeente wilde verkennen hoe zij konden bijdragen aan het versterken van de vrijwillige inzet. Maar dan wel op een manier die de betrokken organisaties direct zou helpen én energie zou opleveren. Ze zocht een aanpak waarin mensen samen konden leren en ideeën ontwikkelen die niet alleen in een rapport belandden, maar ook een beweging op gang brachten.
Aanpak
Samen ontwikkelden we een traject gebaseerd op Appreciative Inquiry, ofwel waarderend onderzoeken. Niet vóór, maar mét vrijwilligersorganisaties gingen we op zoek naar waar het al wél lukt om vrijwilligers te vinden, te binden en te laten groeien.
We organiseerden twee bijeenkomsten in een lokaal cultuurcentrum, waar vrijwilligers van allerlei initiatieven en gemeenteambtenaren samenkwamen. Tijdens de eerste avond, geopend door de wethouder, deelden mensen voorbeelden van wat werkt: waar trekken we al wel vrijwilligers aan, en/of blijven ze? Iedereen was verbaasd over de grote hoeveelheid kleinere en grotere voorbeelden – dat gaf inspiratie. Samen ontwikkelden de deelnemers een gedroomd toekomstbeeld: hoe zou het eruit zien als dit vaker zou lukken? Als we het vaker zó zouden doen?
In de tweede bijeenkomst sloten nog meer mensen aan. Daar werkten we in kleine groepen aan concrete ideeën. Mensen richtten zich op thema’s als ‘betekenisvolle plekken creëren’ of ‘aantrekkelijk zijn voor jonge vrijwilligers’ en formuleerden samen stappen die ze direct konden zetten.
Wat sterk bleek te werken, was de focus op waar het al lukt. Toen we de aandacht richtten op die situaties, bleek iedereen wel een voorbeeld te hebben. Het veranderde de toon. Ook het samenbrengen van mensen uit uiteenlopende domeinen werkte verbindend. De verschillen bleken juist waardevol.
Ten slotte hielp het om aan te sluiten bij kleine, persoonlijke ideeën. De metafoor van een vloot – elk initiatief als een eigen bootje – hielp: ieder met zijn eigen koers, maar wel samen op weg.
Impact
Mensen ontmoetten nieuwe bondgenoten en werkten ideeën uit waar ze echt iets mee wilden doen. Tegelijk ontstonden er gezamenlijke initiatieven, zoals een vernieuwd vrijwilligersplatform, ontmoetingsplekken, experimenten rond inclusie en een leernetwerk voor bestuurders. En er ontstond een gedeeld gevoel van beweging en verbinding, wat belangrijk is voor de toekomst.